BURA / ORA
SƏNƏT
BİLİM / DİN
SEVGİ
EV / ÇÖL
FEMİNİZM
UŞAQ / BÖYÜK
HÜQUQLARIMIZ
QADIN / KİŞİ
KİŞİ KİMİ
GENDER
SEKS
HƏR ŞEY / HEÇ NƏ
DƏB VƏ BAXIM
YAZI / DÜŞÜNCƏ
REDAKTOR SEÇİMİ
ÇOX OXUNANLAR
SƏNƏT
“İncəsənətin Tanrıçaları” - Luiza Burjua
Tarix : 25 İyun 2019, 10:25 Yazar :
Yetmiş illik sənət həyatında Luiza Burjua heykəltəraşlıq və təsviri incəsənətdə öz Tanrıça obrazını yonmuşdu. Yaratdığı yüzlərlə əsər fiziki yoxluğunda da bizim onu xatırlamamıza və heyrətlənməmizə səbəb olur. Hətta uzun ömrünü simvolizə etdiyi əsərlərində hər anının, hər həyəcanının və hər kədərinin şahidinə çevrilir.
Luiza Burjua 25 dekabr 1911-ci ildə Parisdə, Burjuaların ailəsində dünyaya göz açmışdı. Ərinə itəatkar, övladlarına bağlı bir anaya və bunun əksi olan, xanımına sədaqətsiz bir ataya sahib idi. Birinci dünya müharibəsinə gedib, sonra geri dönən atası, Saide adında gənc bir xanımı ona müəllimə kimi gətirmişdi. Sonradan atasının o qadınla gizli münasibətinin olması rəssamın həyatı boyu onu tərk etməyəcək travmasına çevrildi. Belə ki, Saidenin onun uşaqlığındakı məchul rolu, ara-sıra ana obrazına bürünməsi, anasının bir qadın kimi təhqir olunması və onun da bunu səssiz-səmirsiz qəbul etməsi Luizada gizli bir qısqanclıq və nifrət yaradırdı. Ümumiyyətlə, ailəsindəki susqun travma onun uşaqlığına, gəncliyinə və xüsusən də yaradıcılığına təsir etdi. O, bu təsiri bir müsahibəsində də belə vurğulayırdı: "Əlli il ərzində yaratdığım əsərlərimin yaranmasını uşaqlığıma borcluyam”.
Burjua Sorbonn Universitetində riyaziyyat üzrə təhsil almışdı. 1934-cu ildə isə incəsənətə meyillənmişdi. Bir dönəm Luvrda incəsənət tarixi və sonra bir çox önəmli təhsil ocaqlarında sənətin sirlərini öyrənmişdi. Həmin vaxtlarda o, Ferhand Leger, Andre Lhote kimi modern rəssamlarla bir yerdə işləmiş, kubinizimin təməllərini yiyələnmişdi.
1932-cu ildə Luizanın anası vəfat edir. Bu dönəmdən etibarən onun yaradıcılığında ana fiquru önəmli yer almağa başlayır. 1938-ci də amerikalı Robert Golohater ilə ailə qurur. Robertin sənətşünas olması onun sürrüalistlər və dövrün bir çox önəmli şəxsləri ilə tanışlığına səbəb olur. Burjuanın yaradıcılığının bu mərhələsi bilincaltındakı travmaları və basdırılmış erotik hisslərinin təsviri ilə onun sürrüalislərə yaxınlaşdığını göstərir.
Rəssam əsərlərində qorxu, ağrı, əsəb, təcavüzkarlıq kimi hissləri təcəssüm etməklə yanaşı, ev, bədən, bədən parçaları kimi metaforlara da müraciət edir. Onun yaradıcılığında qadın cinsəlliyi ironik bir pərdəyə bürünməklə bərabər həm də müəllifin uşaqlığından, atasının səbəb olduğu travmalarının təsirindən, zaman-zaman isə feminist tərəflərdən xəbər verir. Belə ki, Burjuanın "Atanın yox edilməsi” adlı əsərini də buna parlaq misaldır.
Bütövlükdə isə onun əsərləri avtobioqrafik səciyyəlidir.
Yaradıcılığının ilk dönəmlərində modernizm estetikasını mənimsəsə də, sonrakı dövrlərdə onun əsərlərində postmodernizm elementləri görünür. Burjuanın sənətində soyut və fiqurativlik, ayrı-ayrı obyektlərlə yanaşı monumental memarlıq və heykəltaraşlıq da görünməkdədir.
Rəssam səthdən – yumşaqlıqdan, oyma - tökmə texnikası kimi müxtəlif üsullardan insan varlığının daxili dərinliklərini araşdırmaq üçün istifadə edir. Burjua öz əsərlərində bu müxtəlif, bir-birinə əks olan qaydaları (qaydasızlığı) bütünləşdirir. O, sənətini həyatındakı çətinliklərdən xilas və yaşadığı travmaların müalicəsi yolu kimi görür və sanki, bilincaltının dərinliklərinə enərək özünü tapmağa və varlığının kəşf etməyə çıxır.
Rəssam özü yaradıcılığını iki hissəyə bölür və fikirlərini belə ifadə edir: "Erkən dönəm işlərim yıxılmaq qorxusu ilə əlaqəlidir.
Sonrakı işlərim isə yıxılmaq sənəti haqqındadır”.
Burjua yaradıcılığının ən yadda qalan əsəri həyatının son on iki ilində tamamlaya bildiyi "Maman” (Hörümcək forması) adlanır. Heykəlin hündürlüyü 9 metr, genişliyi 10 metrdir (daha dəqiq ölçüləri: 9271 x 8915 x 10236 mm).Heykəlin düz ortasında, hörümçəyin qarın boşluğu və köks hissəsində çuval və bu çuvalın içində 26 ədəd mərmər yumurta var. Heykəl adını fransız dilindəki "ana" sözündən alıb. Luiza Burjua bu əsəri 2000-ci ildəki "The Unilever Series" layihəsi çərçivəsində Londondakı Teyt Modern muzeyinin Turbin zalında sərgilənməsi üçün yaradıb.Heykəlin orijinalı poladdan hazırlanıb.
Burjua bu heykəllə anasının gücünə, ona verdiyi tərbiyəyə, toxuculuğuna, ipəyirmə sənətinə istinad edir. Luizanın anası Cozefina atasının Parisdə yerləşən xalça-bərpaçılıq emalatxanasında divar xalçalarının bərpaçısı idi. Anasının ölümündən bir neçə gün sonra Luiza düz atasının gözü qarşısında özünü Bevr çayına atmış, lakin atası üzərək onu xilas etmişdi.
"Hörümçək mənim anam üçün odadır. O, mənim ən yaxşı dostum idi. Anam hörümçək kimi toxuyurdu.
Mənim ailəm xalça bərpaçılığı biznesi ilə məşğul olurdu və anam emalatxananın məsuliyyətini daşıyırdı.
O, hörümçək kimi ağıllı idi. Hörümçəklər ağcaqanadların məhvində yaxından iştirak edir. Biz bilirik ki, ağcaqanadlar xəstəlik daşıyıcısıdır və buna görə də arzu edilməyən canlılardır. Buna görə də hörümçəklər mənim anam kimi əhəmiyyətlidirlər”
Luizala Robert 1973-cu ilə - Robertin ölümünədək birgə yaşayırlar. Onların iki oğlu olur.
Burjua hələ sağlığında bir çox dəyərli mükafatları əldə etmişdi. 1987-ci ildə MOMA (New york) müzeyinin tarixində ilk fərdi sərgisi olmuş ilk qadın rəssam adını qazandı. 1993-cü ildə ABŞ-ı Venesiya Bienalisində təmsil etdi. 2009-cu ildə Easton fonduyla birlikdə 4.75 milyon dollara aldığı mülkdə öz muzeyini açdı.
Luiza Burjua 98 yasında, 31 Mart 2010–cu ildə dünyayla vidalaşdı. Geridə isə böyük bir Qadın, Tanrıça obrazı və onun minlərlə parçası (əsərləri ) qaldı.
Qadinkimi.com
